همهچیز درباره رشته مهندسی برق/ فضای کسبوکار فارغالتحصیلان برق چگونه است؟
تاریخ انتشار: ۱۰ شهریور ۱۳۹۹ | کد خبر: ۲۹۱۴۰۰۰۶
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد نیریز گفت: رشته برق در دنیای تکنولوژی امروز حرف نخست را میزند. پس مهندسی برق را به داوطلبان رشته مهندسی باانگیزه توصیه میکنم.
بهمنظور آشنایی بیشتر علاقهمندان به ادامه تحصیل در دانشگاهها در رشته برق، میزگرد مجازی با حضور استادان رشته برق دانشگاه آزاد اسلامی واحد نیریز برگزار و به سؤالات خبرنگار خبرگزاری آنا در نیریز پاسخ داده شد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
در این میزگرد با حضور محمدحسین مهربان، کریم سلیمی و محمدهادی عباسزاده از اعضای هیئت علمی و استادان رشته برق دانشگاه آزاد اسلامی واحد نیریز سعی شد اطلاعات مفیدی برای مخاطبان بهویژه جوانان کنکوری که متقاضی ورود به رشته برق دانشگاه هستند، داده شود.
گزارش گفتگوی آنا در میزگرد مجازی با اعضای هیئت علمی و استادان رشته برق دانشگاه آزاد اسلامی واحد نیریز را پیمیگیریم.
آنا: چرا در زمان انتخاب رشته مهندسی برق را انتخاب کردید؟ آیا درک صحیحی از این رشته داشتید؟
مهربان: از ابتدا تقریباً هیچ درک دقیقی از این رشته نداشتم و بیشتر به خاطر محبوبیت این رشته و اینکه برق از بهترین و بالاترین رشتههای مهندسی بوده، انتخاب کردم.
سلیمی: در دوران دبیرستان برخی از دوستان نزدیک از طریق آشنایان و فامیل خود که سالهای زیادی در رشتههای مهندسی و بهویژه گرایشهای برق در داخل و خارج از کشور مشغول به کار بودند، اطلاعات سودمندی درباره مسائل بازار کار رشتههای مختلف در اختیار ما قرار میدادند که تا حد زیادی فضای تحصیل و کار مربوط به این رشتهها را برای ما مشخص میکرد.
قطعاً درک من در آن موقع به دلیل سن و تجربه کم کامل و بینقص نبود؛ اما انتخاب رشته برق و آن هم گرایش الکترونیک با اطلاعات نسبتاً کافی و کاملاً منطبق بر علاقه بود.
عباسزاده: خیر؛ البته تصویر کلی از رشتههای مهندسی را همه درک میکنند. مانند مهندس الکترونیک که نهایتاً با مفهوم مدارهای الکترونیک سر و کار دارد یا مهندس عمران با ساختمان، راه، پل و... . اما من هم مانند بسیاری از داوطلبان کنکور درک کاملی از رشتههای مهندسی و مسیر پیشرو و چالشهایی که با آنها مواجه خواهم شد، نداشتم.
بخش مهم ابهامات به طیف درسهایی که دانشجوی رشته مهندسی را ممکن است غافلگیر کند، مربوط میشود و در چند سال نخست با این سؤال روبهرو شود که چرا باید این درسها را بگذراند و کی و با خواندن کدام درس مهندس واقعی میشود.
برای بیشتر دانشجویان مهندسی، فضای آموزش و چیدمان درسها با تصویر اولیه که در ذهن داشتند خیلی متفاوت بوده؛ اما واقعیت این است که همه دروس مثل قطعات پازل میمانند که وقتی کنار هم قرار میگیرند، تصویر اصلی شکل میگیرد.
آنا: لطفاً از گرایشهای مهندسی برق و فرصتهای شغلی و استخدامی آن بگویید.
مهربان: مهندسی برق شامل گرایشهای الکترونیک، قدرت، مخابرات، کنترل و مهندسی پزشکی بوده و هر کدام از این گرایشها در مقاطع بالاتر از کارشناسی به زیرشاخههای مختلف تقسیم میشود؛ بهعنوان نمونه مهندس برق قدرت شامل سیستمهای قدرت، ماشینهای الکتریکی، انرژیهای نو، الکترونیک قدرت، راهآهن برقی (ترن و مترو) است.
سلیمی: امروزه در هر پروژه معمولاً تخصصهای مختلفی از هر رشته مورد نیاز است. بهعنوان نمونه در یک پروژه مهندسان برق الکترونیک، مخابرات یا کنترل با مهندسان مکانیک همکاری نزدیک داشته باشند. ممکن است در یک حیطه خاص مهندس برق از مهندس کامپیوتر برنامهنویس بهتری باشد و یا بهعنوان نمونه فارغالتحصیل گرایش قدرت طراحی مدارهای الکترونیک را بهتر از مهندس الکترونیک انجام دهد.
این مطالب را گفتم که دانشجویان توجه کنند در نهایت علاقه و تجربه کاری، مهندسی برق میتواند تخصص مناسب را برای آنان رقم بزند. بهطور خاص در حیطه الکترونیک در همه شرکتهای تولیدی فعال در زمینه الکترونیک، مخابرات، کامپیوتر و در کل در تولید هر محصول شامل حداقل یک برد الکترونیکی چه برای محصولات نظامی و چه غیرنظامی، نیاز به مهندس الکترونیک ماهر و باتجربه وجود دارد.
عباسزاده: توضیحات همکاران در مورد سؤال شما کامل بود. فقط من در مورد رشته مخابرات اضافه کنم که شرکت مخابرات ایران و واحدهای مخابراتی صنایع بزرگ متقاضی جذب فارغالتحصیلان مهندسی مخابرات هستند.
آنا: با توجه به اینکه در حوزه صنعت هم فعال هستید، فضای کسبوکار خصوصی یا تولیدی را برای فارغالتحصیل رشته برق چطور ارزیابی میکنید؟
سلیمی: به دلیل کمتوجهی به فضای تولید در سالهای گذشته، ظرفیت تولید و فضای کسبوکار در مهندسی برق (و البته سایر حیطهها) فاصله زیادی با وضعیت مطلوب دارد.این نبود توسعه کافی ضعف بزرگی است و کار را برای ایجاد و توسعه کار تولیدی سخت میکند.
این نبود توسعه در صورت بهرهبرداری مناسب میتواند نقطه قوت باشد به این صورت که تولیدکننده با رقابت کمتر و در بازار بزرگتری میتواند فعالیت کند. با توجه به کلیدی بودن رشته مهندسی برق در همه دنیا و اینکه عمده محصولات تولیدی صنعتی در همه یا بخشهایی از چرخه تولید قطعاً با یک یا چند گرایش از رشته برق در ارتباط مستقیم خواهند بود.
فارغالتحصیلان رشته برق چه ازنظر کارآفرینی شخصی و چه مشارکت در سایر پروژههای صنعتی میتوانند حرفهای زیادی برای گفتن داشته باشند؛ البته این مهم تلاش مسئولان برای بهبود فضای کسبوکار و رونق تولید را نیز طلب میکند.
مهربان: در بازار کار با توجه به رقابت شدید بین کارجویان، افرادی موفق هستند که صلاحیت بالاتری دارند. بدیهی است بهصرف داشتن مدرک نمیتوان جذب کار مرتبط با رشته شد و باید در حین تحصیل با بالابردن دانش نظری از تجربیات عملی هم بهره برد.
عباسزاده: حتی شرکت ما که یک شرکت بسیار کوچک در مقایسه با صنایع بزرگ به حساب میآید برای انتخاب همین چند مهندس با آنها مصاحبه کرده و به همه توانمندیها حتی میزان تسلط به زبان انگلیسی آنها توجه شد؛ بنابراین همه دانشجویان باید مطمئن باشند توانمندی تحصیلی بهتر فرصتهای بیشتری برای فارغالتحصیل جویای کار فراهم خواهد آورد.
به علاوه ممارست، مسئولیتپذیری، انضباط و پشتکار و توانایی تحلیل کردن، مهارتهای غیرمستقیمی است که دانشجوی درسخوان کسب میکند و میتواند از آنها بهعنوان ابزار کارآمدی در همه زمینههای زندگی استفاده کند؛ اما درباره کسبوکار هم اگر تعدادی از جوانان مستعد، سرمایههای خرد را کنار هم بگذارند، میتوانند کسبوکار موفقی خواه در زمینه رشته خودشان و یا زمینههای برآمده از ایدههای خلاقانه و پرکاربرد راه بیندازند.
اکنون حمایتهای مادی و معنوی قابل قبولی در این راستا وجود ندارد؛ اما هستند دانشجویانی از دانشگاه آزاد اسلامی واحد نیریز که موفقیتهای خوبی کسب کردند. حتی در زمینه کسبوکار غیرمرتبط با رشته، چند نفر از دانشجویان همین اواخر کارگاه پرورش زالو تأسیس کردند که ظاهراً موفق بودند. جالب اینکه این دانشجویان از دانشجویان موفق و زبده برق بودهاند.
آنا: به نظر شما یک داوطلب چه باید بکند تا بتواند چشمانداز درستی از رشته انتخابی خودش داشته باشد؟ علاقه داوطلب در انتخاب رشته چقدر باید تأثیر داده شود؟ آیا الان به یک داوطلب، رشته مهندسی برق را توصیه میکنید؟
سلیمی: یک داوطلب قبل از انتخاب رشته با توجه به اینکه سن و تجربه کافی برای آشنایی با رشتههای مختلف را ندارد، قطعاً نیازمند مشاوره است که این مشاوره باید از طریق بزرگسالان شاغل یا در حال تحصیل در رشتههای مختلف انجام شود.
قبل از هر چیز علاقه شخصی (در صورت وجود) در انتخاب رشته مهم است. بهعنوان نمونه فردی که به درس ریاضی علاقهای ندارد، صحیح نیست رشتهای انتخاب کند که نیاز به دانش ریاضی بالا دارد و یا فردی که به کار عملی علاقه دارد، انتخاب رشته علمی کاملاً محض و تئوری انتخاب مناسبی برای او نیست.
در انتخاب مشاور نیز بهتر است مشاوره با چند نفر از افراد موفق و خلاق در حیطه مورد نظر انجام شود تا در نهایت برآیند صحبت این چند نفر درک بهتری از وضعیت رشته ارائه کند.در نهایت جستجو در سایتهای مناسب مرتبط با هر رشته هم میتواند در مراحل اولیه و پیش از مشاوره فضای کلی تحصیل و بازار کار رشته را در اختیار داوطلب قرار دهد.
مهربان: بهطور مشخص رشته برق، صنعت مادر است و هیچ جامعهای بدون داشتن برق نمیتواند لحظهای دوام بیاورد.ضرورت وجود برق در زندگی امروز امری اجتنابناپذیر است. بهطور نمونه نبود برق باعث قطع سیستمهای آبرسانی منازل، صنایع و کشاورزی، شبکه تلفن، موبایل، شبکه گاز، سیستمهای هواپیمایی، کشتیرانی و حملونقل زمینی و همه شریانهای حیاتی جامعه میشود.
همه صنایع و کارخانهها در ایران و جهان با تکیه بر نیروی برق تغذیه و راهاندازی میشوند و بدون برق مانند جسم بدون روح هستند؛ بنابراین به همین دلیل اهمیت متخصصان، تکنسینها و مهندسان برق در صنایع جلوه میکند.در دنیای تکنولوژی امروز، علم برق حرف نخست را میزند. پس مهندسی برق را به یک داوطلب رشته مهندسی باانگیزه توصیه میکنم.
عباسزاده: توصیه میکنم ترتیبی اتخاذ شود تا دانشآموزان از فضای کاری مرتبط با رشته مورد علاقه خود و فضایهای دانشگاه بازدید کرده تا درک کاملتری پیدا کنند.
آنا: دانشگاه آزاد اسلامی واحد نیریز را چطور ارزیابی میکنید؟ امکانات دانشگاه در چه سطحی است؟ به یک نفر که ساکن نیریز و اطراف نیریز بوده این دانشگاه را توصیه میکنید؟
مهربان: دانشگاه آزاد اسلامی استاندارد جهانی دارد و مدرک آن قابل ترجمه و ارائه به سراسر ایران و جهان بوده و بهعنوان یک دانشگاه با رنکینگ یا درجه خوب شناختهشده در دنیا مطرح است.
از پارامترهای اصلی دانشگاه میتوان به سطح علمی استادان هیئت علمی، آزمایشگاههای استاندارد، کتابخانهها، سایتهای اینترنتی و فعالیتهای پژوهشی نظیر چاپ مقالات و کتابها و ثبت اختراعات اشاره کرد.
با توجه به هزینههای زیاد زندگی دانشجویی دور از خانه، تحصیل برای دانشجوی نیریزی و اطراف آن، انتخاب نزدیکترین دانشگاه (البته با در نظر گرفتن استانداردهای اصلی دانشگاه) بسیار منطقی است.
بخش برق دانشگاه آزاد اسلامی واحد نیریز با داشتن سه هیئت علمی تماموقت با سوابق درخشان علمی و پژوهشی و سایت آزمایشگاهی مجهز و پیشرفته شامل آزمایشگاههای ماشینهای الکتریکی، الکترونیک، دیجیتال، مخابرات و کنترل صنعتی است.
از دیگر تجهیزات آزمایشگاهی بخش برق، سیستمهای انرژی تجدیدپذیر بوده که شامل شبیهسازی انرژی خورشیدی، بادی و سلول سوختی است و دانشگاه آزاد اسلامی واحد نیریز نخستین دانشگاه ایرانی بود که این سیستم آزمایشگاهی را از شرکت معتبر کرهای تهیه و راهاندازی کرد.
سلیمی: دانشگاه آزاد اسلامی واحد نیریز میان دانشگاههای آزاد استان فارس امکانات مناسبی چه ازنظر فضای آموزشی و چه ازنظر امکانات کارگاهی و آزمایشگاهی دارد.
مسلماً این امکانات در حد دانشگاهی چون دانشگاه تهران نیست؛ اما میان دانشگاههای آزاد اسلامی استان رتبه مناسبی دارد. مهمترین مزیت تحصیل در این واحد دانشگاهی برای افراد ساکن نیریز یا اطراف آن نزدیکی فاصله و در نتیجه کاهش رفتوآمد و هزینه تحصیل است.
وجود شرکتهای صنعتی در نیریز (سیمان، فولاد و...) که امکان آشنایی با فضای صنعتی در حین تحصیل (از طریق کارآموزی، بازدید و...) و یا اشتغال و تحصیل همزمان را فراهم میکند.
عباسزاده: از میان دانشجویان گذشته دانشگاه آزاد اسلامی واحد نیریز کسانی را سراغ داریم که تا مقطع دکتری تحصیلاتشان را ادامه دادند و الان مشغول به تدریس هستند. همینطور کسانی را سراغ دارم که جذب بازار کار شدند و موقعیت کاری آنان تا پستهای مدیریتی ارتقا پیدا کرده است.
سالهای اخیر که تحصیلات تکمیلی رشته برق راهاندازی شده میان دانشجویان مقطع فوقلیسانس هم پذیرای مدیرانی از شرکت مخابرات و یا ادارات توزیع برق و برق منطقه بودهایم.
آنا: بعد از تحصیل چه فعالیتهای کاری داشتید؟ از چه زمانی کار تدریس را آغاز کردید؟ و اکنون علاوه بر تدریس آیا فعالیتهای صنعتی هم دارید؟
مهربان: از سال ۷۹ با فارغالتحصیلی در دوره کارشناسی، کار صنعتی را با راهاندازی شرکت پیمانکاری در زمینه برق صنعتی، تأسیسات برق، راهاندازی- تعمیرات و نگهداری سیستمهای مخابراتی آغاز کردم.
سال ۸۲ در زمان دوره دانشجویی کارشناسی ارشد در دانشگاه آزاد اسلامی واحد نیریز به تدریس پرداختم و سال ۸۷ عضو هیئت علمی گروه برق این واحد دانشگاهی شدم. سال ۸۵ به عضویت سازمان نظاممهندسی ساختمان در رشته تأسیسات برقی درآمدم (طراحی، نظارت و اجرا) و تاکنون مشغول به کار در این حرفه هستم.
فعالیتهای صنعتی و حرفهای در کنار ادامه تحصیل در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری و تدریس بهطور مداوم ادامه دادهام. از فعالیتهای پژوهشی اینجانب ثبت سه اختراع کشوری، چاپ پنج کتاب، چاپ 14 مقاله در مجلات معتبر و ISI، شرکت و انتشار بیش از 80 مقاله در کنفرانسهای ملی- بینالمللی، برگزاری سه همایش ملی در دانشگاههای آزاد اسلامی واحد نیریز سال 1390، سروستان 1392 و علوم تحقیقات تهران 1397 است.
سلیمی: فعالیت کاری بنده در ارتباط با پروژههای صنعتی برق و الکترونیک و مخابرات از سالهای اولیه دانشجویی در مقطع کارشناسی ارشد با کار بهصورت پارهوقت در شرکتهای مرتبط با این حوزه آغاز شد. پس از پایان مقطع کارشناسی ارشد و از سال 83 در ابتدا بهعنوان گذراندن طرح سربازی هیئت علمی وارد دانشگاه و مشغول تدریس شدم و از آن زمان تاکنون در خدمت دانشجویان هستم.
از زمان آغاز تدریس تاکنون ارتباط خود را با صنعت حفظ کردهام؛ زیرا عقیده دارم ارتباط با محیط صنعت به استاد در تدریس و راهنمایی دانشجویان برای مهارتآموزی کمک زیادی میکند. عمده فعالیت من پروژههای حیطه الکترونیک و مخابرات شامل برنامهنویسی ریزپردازندهها و طراحی مدارات الکترونیک و الگوریتمهای پردازشی لازم برای هر پروژه است.
عباسزاده: در زمان تحصیل تقریباً هیچ فعالیت کاری نداشتم. بعد از اخذ فوقلیسانس و از سال 80 بهعنوان خدمت سربازی در دانشگاه آزاد اسلامی واحد نیریز مشغول شدم. از آن سال تا حالا در خدمت این واحد دانشگاهی هستم و البته چند سال بعد از خدمت سربازی بهموازات تدریس در دانشگاه مشغول به تحصیل در مقطع دکتری مخابرات شدم.
ارتباط من با صنعت از همان سال 80 با انجام کار پارهوقت در کارخانهها مخابراتی ایران و بعد از آن در صنایع مخابرات راه دور شکل گرفت. بر پایه این تجربه و از سال 86 بهاتفاق چند نفر از دوستان شرکت مهندسی در زمینه مخابرات تأسیس کردیم و اکنون 10 نفر بهطور مستقیم و چند نفری غیرمستقیم در این شرکت مشغول به کار هستند.
انتهای پیام/4121/4062/
منبع: آنا
کلیدواژه: مهندسی برق رشته برق دانشگاه آزاد اسلامی نی ریز کریم سلیمی رشته برق دانشگاه رشته مهندسی برق رشته های مهندسی کارشناسی ارشد مهندسی برق فضای کسب وکار انتخاب رشته دانشگاه ها راه اندازی بازار کار هیئت علمی یک داوطلب عباس زاده گرایش ها رشته ها چند نفر
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت ana.press دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «آنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۹۱۴۰۰۰۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
شاید لازم باشد مهندسان دروس علوم انسانی را پاس کنند!
فرارو- "اسامه بن لادن" بنیانگذار القاعده در دانشگاه ملک عبدالعزیز در رشتههای علم اقتصاد و مدیریت بازرگانی تحصیل کرد و در سال ۱۹۸۱ میلادی مدرکی در مدیریت عمومی یا مدرکی در مهندسی عمران در ۱۹۷۹ اخذ نمود. عمر "فاروق عبدالمطلب" مهندس مکانیک نیجریهای و هم چنین فارغ التحصیل در رشته مدیریت بازرگانی در سال ۲۰۰۹ میلادی قصد داشت پرواز ۲۵۳ خطوط هوایی نورث وست به دیترویت را در روز کریسمس منفجر کند.
به گزارش فرارو، "فیصل شهزاد" مظنون اصلی بمبگذاری خودرویی در میدان تایمز در نیویورک که در فرودگاه کندی بازداشت شد فارغ التحصیل مقطع لیسانس در رشته علوم رایانه و مهندسی بود. "فیض محمد" یک مهندس عمران در فرودگاه کراچی با باتری و مدار الکتریکی پنهان در کفش هایش دستگیر شد. "محمد عبدالسلام فرج" رهبر گروه اسلام گرای افراطی و سلفی "الجهاد" مصر که به دلیل نقش در هماهنگی ترور انور سادات رئیس جمهور اسبق مصر در سال ۱۹۸۲ میلادی اعدام شد فارغ التحصیل رشته مهندسی برق بود.
"خالد شیخ محمد" از اعضای ارشد سازمان القاعده و طراح اصلی حمله به برجهای دوقلو در امریکا فارغ التحصیل مهندسی مکانیک در کارولینای شمالی بود. "محمد عطا" که فرماندهی حمله یازدهم سپتامبر و ربایش هواپیما و هدایت آن به سوی برج دوقلوی تجاری نیویورک را برعهده داشت فارغ التحصیل رشته مهندسی معماری از دانشگاه قاهره بود و گفته میشود پدر وکیل اش به شدت سخت گیر بود و او را مجبور به درس خواندن میکرد و نمیگذاشت او در کودکی با بچههای همسایه بازی کند. در مجموع، از میان طراحان عملیات یازدهم سپتامبر که تحصیلات دانشگاهی داشتند هشت نفر از آنان در رشته مهندسی تحصیل کرده بودند. "کفیل احمد" که در سال ۲۰۰۷ تلاش کرد در فرودگاه گلاسکو بمبگذاری کند فارغ التحصیل مقطع کارشناسی ارشد در رشته مهندسی هوانوردی از بلفاست بود.
"محمد اموازی" ملقب به جان جهادی جلاد داعش که در سال ۲۰۱۵ میلادی به گفته مقامهای امریکایی بر اثر حمله پهپادی در رقه در سوریه کشته شد فارغ التحصیل مدیریت بازرگانی و متخصص سیستمهای اطلاعاتی بود. او در ۲۱ سالگی به عنون فروشنده در یک شرکت حوزه فناوری اطلاعات در کویت کار کرد و به گفته رئیس اش یکی از بهترین کارمندان آن شرکت بود.
مهندسی، حرفهای نیست که اکثر مردم آن را با دین یا تمایلات مذهبی مرتبط بدانند. در ظاهر به نظر میرسد فعالیت در عرصه ساختمان و پل سازی مبتنی بر اصول سکولار علم است. با این وجود، آیا با مثالهایی که ذکر شد ارتباط میان تحصیلگردکان رشتههای مهندسی و تروریسم اسلام گرایان افراطی تصادفی بوده است؟ دادهها نشان میدهند افراد دارای تحصیلات مهندسی در بین اعضای گروههای اسلامگرای افراطی از نظر کمی در سراسر جهان سه تا چهار برابر بیش از دارندگان مدرک از سایر رشتهها هستند. علت چیست؟
مولفه تحصیلات یکی از معدود ویژگیهای سطح خُرد بررسی یک فرد است که در مورد آن دادههای قابل اعتمادی وجود دارد و میتواند ویژگیها و خصوصیات زیربنایی یک فرد را نشان دهد.
"استفن هرتوگ" استاد مدرسه اقتصاد لندن در مقالهای منتشر شده در ژورنال جامعه شناسی اروپایی در سال ۲۰۰۹ میلادی با پرداختن به دو متغیر تحصیلات مهندسی و انگیزه پیوستن تحصیلکردگان در آن رشته به گروههای تروریستی استدلال کرده بود که ترکیبی از دو عامل محرومیت نسبی مهندسان در تعدادی از کشورهای مسلمان و ذهنیت و طرز فکر مهندسی، معقولترین علل توضیح دهنده گرایش بیشتر مهندسان برای جذب شدن در سازمانهای تروریستی در مقایسه با فارغ التحصیلان سایر رشتهها میباشد. او در پژوهش خود فهرستی از ۴۰۴۰ عضو گروههای اسلامگرای افراطی را تهیه کرد. در نمونه بررسی شده افراد از ۳۰ ملیت مختلف بودند. میانگین تاریخ تولد افراد سال ۱۹۶۸ میلادی بود. نتایج بررسی چشمگیر بود: سهم افراد دارای تحصیلات عالیه در میان تروریستها چشمگیر بود. ۶۹ درصد از آنان دارای تحصیلات عالیه بودند. بررسی نشان داد صرفا در گروههای افراطی در جنوب شرقی آسیا سطح تحصیلات اعضا پایین از سایر موارد بررسی شده بود. در این میان گروهی که با فاصله زیاد در رتبه نخست عضویت در سازمان تروریستی قرار داشتند مهندسان بودند: ۴۳ درصد از افراد بررسی شده.
نکته جالب توجه در آن بررسی این بود که دادهها نشان میداد در مورد افراد مشارکت کننده در فعالیتهای اسلام گرایانه افراطی اما غیر خشونتآمیز اگرچه حضور مهندسان پررنگ بود، اما به نظر میرسد که تسلط کم تری بر آن حوزه داشتند و گروه قوی و غالبتر در آن عرصه افراد فارغ التحصیل در سایر رشتههای علمی از جمله پزشکی بودند. آیا این بدان معناست که مهندسان به طور کلی بیشتر مستعد افراط گرایی ستیزه جو هستند؟
هرتوگ اشاره میکند که در بررسی هایش نتوانست غالب بودن مهندسان در میان گروههای چپگرای افراطی فعال پس از جنگ جهانی دوم از جمله فراکسیون ارتش سرخ در آلمان، ارتش سرخ ژاپن، بریگاد سرخ ایتالیا و گروههای چریک شهری آمریکای لاتین را بیابد و آن گروهها شامل بیشتر تحت سلطه دانشجویان حقوق و علوم انسانی بودند.
هم چنین، در میان آنارشیستها حضور مهندسان اندک بود. در مقابل، در میان اعضای گروههای راستگرای افراطی اکثر اعضا سطح تحصیلات بسیاری پایین تری داشتند، اما در میان آنان اگرچه مهندسان غالب نبودند، اما دست کم حضور واضحی داشتند. در میان ۲۸۷ عضو بررسی شده گروههای راستگرای افراطی و نئونازی در آلمان و اتریش که در ۳۳ گروه شرکت داشتند ۲۹ نفر دارای تحصیلات عالیه بودند. ۶ نفر از آن افراد مهندس بودند. در گروههای راست افراطی ایالات متحده که ایدئولوژی مذهبی و آخرالزمانی قویای دارند اعضا عمدتا سطح تحصیلات ضعیفی داشتند، اما در میان تحصیلکردگان عضو آن گروهها نیز مهندسان نقش پررنگی داشتند. با این وجود، در گروههای راستگرای افراطی حضور مهندسان به اندازه حضور آنان در گروههای اسلام گرای افراطی برجسته نبوده است.
در نتیجه، طی فرآیند بررسی دادهها هرتوگ به طرح این پرسش پرداخت که چرا مهندسان به طور خاص در برخی از کشورهای مسلمان تمایل به افراطی شدن دارند؟
نتایج بررسی نشان میدهد تعداد مهندسان پیوسته به گروههای تروریستی نسبت به کل جمعیت مهندسان ناچیز است، اما نکته چشمگیر آن است که مهندسان در مقایسه با فارغ التحصیلان سایر رشتهها سه تا چهار برابر بیشتر به گروههای اسلام گرای افراطی پیوسته اند. در جریان بررسی او این فرضیه رد شد که پذیرش مهندسان بیشتر در گروههای افراطی براساس مهارتهای فنی آنان بوده است چرا که فناروی استفاده شده در اکثر حملات خشونت آمیز نسبتا ساده بوده و به تخصص زیادی نیاز ندارد و به دست آوردن مواد منفجره باکیفیت بسیار دشوارتر از استفاده از ان میباشد.
هرتوگ در بررسی هایش به این نتیجه رسید که اکثریت قریب به اتفاق مهندسان درگیر در ۲۲۸ طرح تروریستی به عنوان بنیانگذاران یا رهبران گروه عمل کردند و صرفا ۱۵ درصد از آنان بمب ساخته بودند. برای مثال، در بمبگذاریهای ویرانگر در عربستان سعودی در فاصله سالهای ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۴ میلادی افراد دخیل مهندس نبودند و یا اعضای گروه هایی، چون سازمان ببرهای آزادیبخش تامیل در سریلانکا، گروههای جدایی طلبی، چون ارتش جمهوری خواه ایرلند و سازمان جدایی طلب منطقه باسک (اتا) عمدتا از میان طبقه ضعیف از تحصیلات و عمدتا طبقه کارگر بوده اند.
نتایج بررسیها نشان میدهند فرزندان خانوادههای مرفهتر به جنبشهای افراطی اسلامگرا پیوسته اند و کشورهای با اقتصاد نسبتا قوی مانند مالزی، هندوستان و اندونزی بیش از حد انتظار مهندسانی داشتند که به گروههای تروریستی پیوستند پس باید عاملی در میان باشد که به انگیزهای برای پیوستن مهندسان به سازمانهای تروریستی تبدیل میشود.
مهندسان محافظه کارتر و مذهبیتر از فارغ التحصیلان سایر رشتههابا کنار گذاشته شدن فرضیه تاثیر مهارت فنی برای عضویت بیشتر مهندسان در گروههای تروریستی نوبت به بررسی ویژگی دیگری در سطح فردی میرسد: ذهنیت یک مهندس. نتیجه نظرسنجیای انجام شده در سال ۱۹۸۴ میلادی در سراسر امریکا با تمرکز بر روی دیدگاههای سیاسی و مذهبی مردان نشان داد مردان مهندس بیشتر خود را در اردوگاه سیاسی راستگرایان معرفی کرده بودند. ۵۷.۶ درصد از مهندسان یا محافظه کار و یا محافظه کار افراطی بودند. این میزان در میان افراد تحصیلکرده در سایر رشتههای تحصیلی دیگر کمتر و به شرح ذیل بود: ۵۱ درصد اقتصادانان، ۴۲.۵ درصد پزشکان، ۲۱.۴ درصد افراد تحصیلکرده در رشتههای علوم اجتماعی و ۱۸.۶ درصد افراد تحصیلکرده در رشتههای علوم اجتماعی. در این میان تنها ۱.۴ درصد مهندسان در اردوگاه چپگرایان حضور داشتند در حالی که این میزان در مورد تحصیلکردگان علوم اجتماعی ۱۲.۹ درصد و در میان تحصیلکردگان حقوق ۱۶.۷ درصد بود. نکته جالبتر آن که نظرسنجی بنیاد کارنگی در سال ۱۹۶۹ میلادی نشان داد مهندسان در مقایسه با تحصیلکردگان سایر رشتههای دانشگاهی با بالاترین نرخ (۶۶.۵ درصد) دیندارترین گروه در بین تمام فارغ التحصیلان دانشگاهی بودند. هم چنین، بررسیها نشان دادند مهندسان و اقتصاددانان کمترین مخالفت را با دین دارند. نتایج نشان دادن احتمال محافظه کار و مذهبی بودن مهندسان هفت برابر بیش از احتمال محافظه کار و مذهبی بودن تحصیلکردگان رشتهای از رشتههای حوزه علوم اجتماعی است.
این پدیده منحصر به امریکا نیست. برخی شواهد قدیمی نشان میدهند دست کم سوگیریهای راستگرایانه در خاورمیانه نیز در میان مهندسان بیشتر بوده است. نتیجه نظرسنجیای در سال ۱۹۴۸ از ۳۸۹۰ دانشجوی دانشگاه قاهره نشان داد بیشترین همسویی و همدلی با ایدئولوژی فاشیسم در میان دانشجویان مهندسی مشاهده شده بود. نظرسنجیای در سال ۱۹۹۹ میلادی از میان اساتید کانادایی نیز نشان داد مهندسان در مقایسه با تحصیلکردگان سایر رشتهها از همه کمتر لیبرال هستند.
این موضوع درباره ایران نیز صدق میکند. "والری هافمن" در تحقیق خود در سال ۱۹۹۵ میلادی برای پروژه بنیادگرایی دانشگاه شیکاگو اشاره کرده بود در جایی که مهندسان مبارز ایرانی بالقوه بین پیوستن به یک گروه چپگرای سکولار و یا یک گروه اسلامگرا دو گزینه را برای انتخاب داشتند گروه دوم را در سطح گسترده تری انتخاب میکردند. در دهه ۱۹۷۰ میلادی دانشجویان علوم انسانی و علوم اجتماعی طیف غالب در میان گروههای چریکی مارکسیستی بودند و در مقابل تحصیلکردگان رشتههای ریاضی – فیزیک و فنی – مهندسی اکثریت اعضای سازمانهای مسلح اسلامگرا از جمله مجاهدین خلق (پیش از انقلاب) را تشکیل میدادند. در فلسطین نیز در میان گروههای مسلح اکثر مهندسان به گروه اسلامگرای حماس و نه فتح سکولار ملحق شدند.
چرایی گرایش مهندسان به گروههای راستگرای افراطیشاید این پرسش مطرح شود که چرا مهندسان اکثرا در زمره راستگرایان افراطی و نه در اردوگاه چپگرایان دیده میشوند؟ اسلام گرایان افراطی به وضوح دارای ویژگیهای مشترکی با جهان بینی راست افراطی هستند. هر دو طیف نگاه مشرک و مکانیستی به جامعه ایده آل دارند. اسلام گرایان افراطی پلورالیسم (کثرت گرایی) غربی را رد میکنند و برای جامعهای متحد و منظم که توسط یک فرمانده قوی اداره میشود تلاش میکنند جامعهای که در آن تقسیم کار و وظایف بین زن و مرد، مسلمان و غیر مسلمان و رهبران سیاسی در قالب چوپان و تودهها در قالب رمه وجود دارد. ترس از هرج و مرج اجتماعی که این نظم تثبیت شده را تضعیف کند پایه و اساس دغدغه آنان است.
هم چنین، هدف راست افراطی احیای نظم از دست رفته و اقتدار گذشته است که به عنوان واکنشی در برابر جابجابی یا محرومیت از جایگاه اجتماعی در دورههای بروز تغییر اجتماعی قلمداد میشود. در اشتهای راست افراطی برای احیای نظم از دست رفته تطابق زیادی با ایدئولوژی اسلام گرایی افراطی دیده میشود اینان نیز مدعی بازگشت به نظم جامعه اولیه اسلامی هستند و این موضوع در متون سلفیهای تکفیری دیده میشود.
نگاه سلسله مراتبی و اقتدارگرایانه به نظم اجتماعی، بی تفاوتی نسبت به نابرابری اجتماعی، نوع نگاهی به جامعه که گویی نیاز به پاکسازی اخلاقی دارد، دلتنگی نسبت به گذشته اسطوره ای، دفاع شدید از درون گروه در برابر گروههای بیرونی (خارجی ها، غیر مسلمانان و گروههای اجتماعی دیگر)، برتری طلبی حتی تا جایی که به تحقیر جنسیتی، نژادی و مذهبی میانجامد از ویژگیهای گروههای اسلام گرای افراطی و راست افراطی هستند. به انقیاد کشیدن افراد نزد آنان در مورد داعش تا سطح برده داری پیش رفت.
در این میان میتوان حدس زد که چرا چنین جهان بینیای برای مهندسان جذابتر از سایر گروههای دارای تحصیلات دانشگاهی است. پاسخهای شناختی در رشتههای مهندسی بستهتر و واضحتر هستند در حالی که در مورد سایر علوم پاسخها بی پایانتر بوده و از قطعیت کم تری برخوردارند. مهندسی حوزهای است که افراد تحصیلکرده در آن تمایلی به ابهام ندارند. هرتوگ معتقد است که مجموعه ذهنی مهندس ممکن است ترکیبی از محافظه کاری عاطفی و عادات فکریای باشد که پاسخهای روشن را به پرسشهای مبهم ترجیح میدهد: ترکیبی از ذهن تیزبین با پذیرش وفادارانه اقتدار.
مهندسان بهتر از سایرین سلسه مراتب غالب را میپذیرند و در مواجهه با امور نااشنا و مبهم سطوح بالایی از انزجار را تجربه میکنند.
"آری دابلیو کروگلانسکی" استاد روانشناسی در دانشگاه مریلند از اصطلاح "یقین جویی" برای توصیف این موضوع استفاده کرده است. او میگوید انسانها اغلب به دنبال کسب اطمینان هستند تا به آنان کمک کند حس مورد اهمیت قائل شدن از سوی دیگران را دریابند و شرم و تحقیر شدن میتواند این احساس اهمیت را تضعیف کند. برای مثال، "محمد یوسف عبدالعزیز" شهروند ۲۴ ساله آمریکایی کویتی تبار که در سال ۲۰۱۵ میلادی با تیراندازی به پایگاه نظامی تنسی حمله کرد و ۵ نظامی امریکایی را به قتل رساند دانش آموخته مهندسی برق بود. او نتوانسته بود به خانواده اش بگوید شغل اش در یک شرکت فعال در حوزه انرژی هستهای را از داده بود. یکی از اعضای خانواده او به روزنامه "چاتانوگا تایمز" گفته بود که او به دلیل این ناکامی شغلی عمیقا احساس شرمساری میکرد.
کروگلانسکی میگوید افراد در این شرایط با دو انتخاب روبرو میشوند یا آن که احساس عدم اطمینان را بپذیرند و دست کم تحمل کنند تا زمانی که دوباره احساس تعادل را به دست آورند یا به دنبال کسب اطمینان باشند. او میگوید وقتی مهندسان دومی را انتخاب میکنند دینامیسم دیگر وارد عمل شده و آنان براساس اعتقادات خود عمل میکنند. او این وضعیت را یک "طوفان کامل" قلمداد میکند.
در ترکیه بسیاری از اعضای احزاب اسلام گرای غیر خشونت گرا نیز مهندسان هستند. آنان باور دارند بهترین راه برای حل مشکلات اجتماعی از طریق رویکردهای فنی و منطقی است و در مقابل نخبگان کمالیست (سکولارهای طرفدار آتاترک) که اغلب حقوقدان هستند را تحقیر میکنند و معتقدند آنان بیشتر مشغول بحث در مورد ایدههای انتزاعی میباشند.
"ساموئل فلورمن" در سال ۱۹۸۷ میلادی فرمول بندیای از ذهنیت مهندسان را ارائه کرد که میتواند به عنوان نمایی از چگونگی تفکر یک مهندس به درک بهتر موضوع کمک کند.
او اشاره کرده بود که یک مهندس معتقد به حقیقت علمی و حقیقت قابل تایید است. هم چنین یک مهندس عملگرا میباشد و خواهان کاربرد حقیقت در اهداف انسانی است. یک مهندس مسئولیت پذیر است یعنی در مواجهه با ریسک و عدم اطمینان مسئولیت میپذیرد و برای دستیابی به اهداف مورد توافق به شیوهای موثر قابل اعتماد است. اعتقاد مهندسان به سخت کوشی باعث میشود تا انان برای همکاری و ساختارهای اجتماعی تثبیت شده ارزش قائل شوند. هرتوگ با استناد به این موارد اشاره میکند که مهندسانی که تروریست شدند نظم و نه لزوما عدم اطمینان همراه با مهندسی موثر را ترجیح داده بودند. آنان برای ساختارهای اجتماعی تثبیت شده ارزش قائل بودند، اما حاضر به درک یا پذیرش ابهام مربوط به مشکلات و اهداف واقعی انسانی نبودند.
اولیویه روآ" پژوهشگر مشهور حوزه اسلام سیاسی در مورد این که چرا بسیاری از روشنفکران اسلامگرا دارای تحصیلات فنی و مهندسی هستند اشاره میکند که علوم پایه برداشت مهندسان از انسجام کل و عقلانیت خدای واحد را بازتاب میدهد. در مقابل، آنان علوم اجتماعی غربی را رد میکنند، زیرا آن رشتهها وحدت و نظم الهی جهان را به چالش میکشند. شواهدی وجود دارند که نشان میدهند ویژگیهای فردی منسجم مهندسان با چنین تمایلاتی مرتبط است.
در مانفیست دهه ۱۹۸۰ میلادی القاعده اشاره شده که اعضا برای عضویت در آن گروه باید دارای مدرک دانشگاهی باشند. در کتابچه راهنمای آموزشی آن گروه برای اعضا آمده که پذیرش عضویت باید از میان افراد منضبط، صبور و باهوش باشد. تمایل به این فکر که جوامع باید به طور منظم مشابه ماشینهای خوب کار کنند ویژگیای است که یادآور مهندسان اسلامگرای افراطی است.
هم چنین، در پروندههای امنیتی بریتانیا آمده که شبکه از استخدام کنندگان نیروهای افراطی در محوطههای دانشگاه در حال گردش بوده تا افرادی با صلاحیتهای فنی و حرفهای به ویژه دارندگان مدارک مهندسی و فناوری اطلاعات را هدف قرار داده و جذب کنند.
علاوه بر آن، سرخوردگی مهندسان از کسب مناصب و شغلهای سطح بالای اجتماعی در نتیجه ناکامیهای مرتبط با توسعه اقتصادی و فناوری که کشورهای خاورمیانه بعد از تجربه بحران اقتصادی دردناک با سقوط قیمت نفت پس از سال ۱۹۸۲ میلادی شاهد آن بودند در گرایش آنان به پیوستن به گروههای افراطی نقش داشته است.
چه میتوان کرد؟مهندسان خود را حلال مشکل میدانند و زمانی که به نظر میرسد در دنیا مشکلی وجود دارد برای حل آن به دنبال راه حلهای مهندسی هستند. ذهن یک مهندس مستعد کشش به سوی اصول مطلق و غیر قابل مذاکره است این موردی است که میتواند انان را بیشتر جذب گروههای ایدئولوژیک یا اعتقادی سازد چرا که آن گروهها نیز قوانین تغییر ناپذیری دارند و به دنبال ارائه راه حلهای واحد میباشند. اگر قرار است با تروریسم مقابله شود و به آن پایان داده شود لازم است که ما انسانها یکدیگر را بهتر بشناسیم، یاد بگیریم که خود را همان طور که دیگران ما را میبینند ببینیم، یاد بگیریم نفرت را بشناسیم و با علل آن مقابله کنیم و و مهمتر از همه صرفا درباره یکدیگر بیاموزیم. این طرز فکر مهندسی نیست که چنین یادگیریای را تسهیل میکند بلکه برای دستیابی به آن باید دروس علوم انسانی را فراگرفت. ذهن مانند چتر نجات است وقتی باز باشد بهترین عملکرد را دارد.
خواندن و یادگیری در مورد مردم و فرهنگهای دیگر برای گشایش (و وسعت بخشیدن) اذهان امری لازم است. در غیر این صورت نمیتوان فهمید افراد از نژادها، مذاهب یا زبانهای دیگر رویاها و امیدهای مشابهی دارند. بدون مطالعه گسترده و وسعت بخشیدن به ذهن خود نمیتوانیم مظاهر بی شمار وضعیت انسانی را درک کنیم و هم چنین نمیتوانیم جهانی بودن اهداف و آرمانهای انسانی را درک نماییم. بدون علوم انسانی ما نمیتوانیم تشخیص دهیم که برای یک موضوع بیش از یک طرف و بیش از یک پاسخ برای یک سوال وجود دارد. این آن چیزی است که در مورد مهندسی صدق نمیکند. شاید راه حل این باشد که هر دانشجوی مهندسی حداقل چند درصد از دروس خود را به طور اجباری از میان دروس رشتههای مرتبط با علوم انسانی انتخاب کند!
گردآوری و ترجمه: نوژن اعتضادالسلطنه
منابع:
Berreby, David (۲۰۱۰) , Engineering Terror, NY Times.
Berrett, Dan (۲۰۱۶) , Does engineering education breed terrorists?, The Chronicle of Higher Education.
Farrell, Henry (۲۰۱۶) , This new book explains why so many Islamist extremists have studied engineering, The Washington Post.
Floorman, Samuel C (۱۹۸۷) , The Civilized Engineer, New York, St. Martins Press.
Hertog, Steffen (۲۰۰۹) , Why are there so many Engineers among Islamic Radicals?, European Journal of Sociology.
Hoffman, Valerie (۱۹۹۵) , Muslim Funda-
mentalists: Psychosocial Profiles, University of Chicago Press.Kruglanski, Arie (۲۰۱۸) , The Making of Violent Extremists, The National Consortium for the Study of Terrorism and Responses to Terrorism (START).
Roy, Olivier (۱۹۹۰) , Les nouveaux intellectuels islamistes: essai d’approche philosophique, in Kepel Gilles and Yann
Richard, eds. , Intellectuels et militants de l’Islam contemporain, pp.۲۶۱-۲۸۳.